01 gru DLACZEGO LASER – MIK współpraca Amerykańsko- Polska W Katedrze Notre Dame w Paryżu

Nota informacyjna. Etap Pierwszy.

G.C. laser Systems Inc. Projektuje i buduje opatentowane systemy laserowe dopuszczone  również do prób w konserwacji i restauracji Katedry Notre Dame. Firma G.C. Laser Systems Inc. przeprowadziła badania i testy działania tych urządzeń. Celem było ustalenie optymalnej metody usuwania nawarstwień powstałych na murach w wyniku pożaru dachu. G.C. Laser Systems zaprosił do partnerskiej współpracy Międzyuczelniany Instytut Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki  (MIK).      Instytut dysponuje największym doświadczeniem jako prekursor w stosowaniu technik laserowych w  konserwacji zabytków w Polsce. Od 1997 r. wdraża do konserwacji kolejne systemy laserowe we współpracy  badawczej, oraz  realizacji  prac konserwatorskich z udziałem pracowników Instytutem Optoelektroniki Wojskowej Akademii Technicznej.

Wykonane udane  próby in situ zrealizowali;

– Bartosz Dajnowski G.C. Laser Systems

– dr inż. Roman Ostrowski -fizyk Wojskowa Akademia Techniczna , delegowany do współpracy z MIK

–  Radosław Tusznio- konserwator MIK i Pogotowie Konserwatorskie.

Próby czyszczenia na różnych elewacjach i powierzchniach przeprowadzono  w listopadzie 2020 r. w  Katedrze Notre Dame w Paryżu.

Amerykańsko –polska  grupa G.C. laser Systems i Międzyuczelnianego  Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki  w ASP w Warszawie i Krakowie jest gotowa do dalszej owocnej współpracy.

Nota informacyjna – Etap drugi .

Zespół Architektów Kierujący  złożonym  procesem prac konserwatorskich w Katedrze zdecydował o zaproszeniu i kontynuacji prac konserwatorskich firmę GC Laser Systems  jednostki produkującej lasery, współpracującą z MIK. Delegacja pracowników Instytutu mającego kilkudziesięcioletnie doświadczenia w stosowaniu tej technologii w badaniach i pracach konserwatorskich.  Prace będą wykonywane w systemie dwuzmianowym, obecnie ustalane są ilości sprzętu, oraz liczby konserwatorów delegowanych do prac w pierwszej kolejności do dwóch kaplic, gdzie ustawione są  rusztowania.  Logistyka zostanie ustalona  w grudniu. Przewidywany plan podjęcia prac to początek stycznia . Prace  ze względu na realne zagrożenie skażeniem ołowiem (jak obliczono dach i  iglica to 500 ton blachy, która w pożarze stopiła się, a ogromne ilości tlenków skaziły wnętrze katedry i jej otoczenie. ) zastosowano specjalny reżim prac podobny do znanych zabezpieczeń czasu pandemii/ jednorazowe ubiory maski z filtrami kaski, kąpiel przy każdym wyjściu/

We wnętrzu  Katedry kilka lat temu została otwarta Kaplica M. B. Częstochowskiej  obecnie  jest zamknięta i wymaga  konserwacji.  Zadaniem tej misji będzie też uzyskanie pozwolenia dla sporządzenia dokumentacji stanu zachowania i programu konserwatorskiego.

Udział w tych pracach jest wypadkową realizacji zadań Instytutu,  otwarcia na nowe formy współpracy międzynarodowej , jednoczącej  w działaniach  doświadczenia  i własny potencjał w ochronie dziedzictwa kulturowego świata.

Pogotowie Konserwatorskie  zarządzane przez MIK, wnosi aport  wyposażenia laserowego swojej   pracowni laserowej.   Ośmiu systemów laserowych w tym innowacyjny  system femtosekundowy. To unikatowe wyposażenie wypełnia potrzeby bezpiecznych działań konserwatorskich w odniesieniu do pełnej gamy materiałów poddawanych złożonym  procesom ich  zachowywania.  Na stronie Instytutu   www. mik.edu.pl  zamieszczone są szersze informacje.

– DLACZEGO  LASERY –

– Zachowanie dziedzictwa kulturowego dla przyszłych pokoleń jest jednym z najważniejszych obowiązków i zadań każdego społeczeństwa.

–  Jest to zadanie wymagające ścisłej, interdyscyplinarnej współpracy konserwatorów dzieł sztuki i obiektów zabytkowych, z przedstawicielami wielu dziedzin nauki i rzemiosła.

–    Szczególnie ważne dla zrozumienia dziedzictwa kultury są badania naukowe, wkład nauk fizycznych i chemicznych w odkrywaniu informacji o dziełach.

–    W historii rozwoju przyjmowano i weryfikowano wiele różnorodnych  metod  postępowania konserwatorskiego i badań specjalistycznych  dla zachowania wartości kulturowych świata.

– Współcześnie, dla celów diagnostycznych dzieł sztuki, opracowano wiele specjalistycznych nieniszczących metod badawczych w oparciu o technikę laserową.

–  Głównym celem nieniszczących analiz fizyko-chemicznych jest identyfikacja nie tylko poznanie budowy obiektu, jego stanu zachowania, oraz zmian utworzonych poprzez oddziaływanie różnorodnych czynników na powierzchniach dzieł sztuki i zabytków.

–  Podstawowym  zadaniem procesu usuwaniu nawarstwień „obcych” jest jak najmniejsza ingerencja w materię zabytkową – podłoże.

–   Zastosowanie techniki laserowej i optoelektroniki daje możliwość nieniszczących analiz i pełnej kontroli procesu przy usuwaniu nawarstwień z powierzchni dzieł sztuki.

–  Selektywne i precyzyjne działania wiązki światła stanowi podstawową zaletę bezinwazyjnego działania na nawarstwienia mniej lub bardziej przylegającego do powierzchni dzieła.

–    Jak każda z wdrażanych metod w konserwacji posiada  zalety i wady, wykorzystanie impulsowego promieniowania laserowego i wymaga świadomości i praktycznego doświadczenia w dopasowaniu, wyborze parametrów lasera używanego w procesie działań konserwatorskich, usuwaniu warstw brudu, zanieczyszczeń atmosferycznych, przemalówek, itp. nawarstwień.

      –      Tabela 1. Metody oparte są na oddziaływaniu z materią (substancją zabytkową) różnego rodzaju promieniowania laserowego (różne długości fal, gęstości energii) .

Najważniejszą zaletą tych metod jest fakt, iż są one całkowicie nieiszczące lub mikro  niszczące (LIBS). Analizy mogą być realizowane in situ oraz online i nie wymagają pobierania próbek z obiektu.

Tabela 2. Przedstawia możliwości techniki laserowej stosowanej w konserwacji dzieł sztuki i zabytków przy usuwaniu obcych nawarstwień i zabrudzeń zalegających na powierzchniach  obiektów.

Technika usuwania warstw powierzchniowych za pomocą promieniowania laserowego oferuje szereg niespotykanych do tej pory zalet w porównaniu do technik tradycyjnych (mechanicznych i chemicznych) i jest:

Bezkontaktowa – narzędzie nie ma bezpośredniego kontaktu z obiektem – energia dostarczana jest w postaci promieniowania laserowego – światła;

Selektywna – może być dopasowana (dostrojona) do różnych, specyficznych cech materiałów, o różnych właściwościach fizyko-chemicznych;

Lokalna – oczyszczane są jedynie te miejsca (o powierzchni od kilkudziesięciu mikrometrów kwadratowych), na które skierowana jest wiązka laserowa;

Samo-ograniczająca się – wykorzystując różnicę współczynników pochłaniania nawarstwienia i podłoża, dla danej gęstości mocy (energii) promieniowania laserowego, proces oczyszczania zostaje automatycznie (natychmiast) przerwany;

O natychmiastowym sprzężeniu zwrotnym – automatyczna kontrola grubości usuwanej warstwy;

Kontrolowane jest usuwanie nawarstwienia z zachowaniem najdelikatniejszego reliefu  – kontrola grubości usuwanego nawarstwienia oznacza  zachowanie najdelikatniejszych  i finezyjnych szczegółów (na przykład ślady pędzla czy dłuta);

Komplementarna, uniwersalna – w wielu przypadkach dostępność różnych długości fal

generacji przez lasery zwiększa elastyczność metody laserowej, w zastosowaniu dla wielu różnych obiektów.

– Konserwacja bezcennych obiektów jest procesem dostarczającym konserwatorom wielu trudnych zagadnień komplementarnych,  ich analiza i oczyszczanie jest jednym z krytycznych etapów tego procesu. Ogromna różnorodność rodzaju nawarstwień, jak również szeroki wachlarz wyboru parametrów wiązki laserowej (długości fali, gęstości energii), dostarcza najwszechstronniejszej, jak do tej pory, technologii usuwania nawarstwień obcych z dzieł sztuki i z obiektów zabytkowych. Mimo początkowych problemów w latach dziewięćdziesiątych nastąpił metodyczny postęp w technice laserowej stosowanej w konserwacji w większości krajów europejskich. Obecnie zaobserwować można generalną akceptację metody w większości instytucji konserwatorskich.

–  Utworzenie międzynarodowego konsorcjum  oparto o współpracę, wymianę doświadczeń, łączeniu metod abrazyjnych z technikami laserowymi z włączeniem zgromadzonej wiedzy, praktyki, zaplecza do badań i  prac konserwatorskich.

Aport posiadanego arsenału laserów, kabin umożlwiających prace w standardach  ekologicznych bez urzycia rusztowań. Ten zakres współpracy,  jest przykładem   bezprecedensowym  w skali świata.  Stanowi  platformę dla integracji profesjonalnych zespołów w procesie  zachowywania dziedzictwa kulturowego świata, którego jesteśmy depozytariuszami . Mając świadomość różnorodnych zagrożeń , pożarów , klęsk żywiołowych, wojen,  aktów terroru uważamy przyjętą formułę współpracy za zasadną przy kształtowaniu progresywnych form opieki i ochrony  dziedzictwa kulturowego.